Waarom wilde ik een snoezelruimte inrichten?

Ik heb 3 jaar gewerkt in het Buitengewoon Onderwijs en daar heb ik het eerst over ‘snoezelen’ gehoord.  Ik heb mogen ervaren hoe je daarmee omgaat, wat je er met de kinderen kunt doen, hoe een snoezelruimte er kan uitzien, hoe je het organisatorisch kunt aanpakken, …  Ik durf toegeven dat het voor mezelf ook zeer ontspannend was om te gaan snoezelen.  Nu ik aan het werk ben als zorgcoördinator op een gewone kleuterschool, had ik zin om iets te ondernemen.  Ik wilde iets doen met mijn creativiteit en zelf ook aan de slag gaan.  Ik wou mijn ei kwijt… en dat vond ik in dit initiatief.

Met het oog op de zorg en de bewegingsopvoeding vond ik dat deze uitdaging voor àl onze kleuters een verrijking kon zijn. Geef toe, wie houdt er niet van om eens volledig te relaxen in de drukte van onze maatschappij?  Intuïtief voelde ik aan dat het, met de juiste aanpak, zou aanslaan bij de kleuters.  Ik ging er volledig voor!

Het prille begin

Mei 2007…  Tijdens één van de middagpauzes vertelde ik gretig mijn ideeën bij de gymjuf.  Ze was meteen, samen met mij, dolenthousiast.   Ik wist wel dat je zoiets niet alleen kan verwezenlijken.  Je moet eerst heel wat mensen warm maken voor je idee: de directie, collega ‘s, klusjesmensen, naaimoeders, … Eén voor één zijn ze belangrijk voor de financiële, praktische en morele steun.

Toen zijn de overlegmomenten begonnen.  Eerst en vooral wilde ik onze bereidwillige medewerkers onderdompelen in de feeërieke wereld van het snoezelen om ze zelf te laten ontdekken hoe het voelt als je in een zo’n ruimte binnenwandelt.  Op zoek dus naar snoezelruimtes in de buurt.

Voorbereidingen

Het belangrijkste is je eigen motivatie zonder je doel uit het oog te verliezen!  Ik heb heel wat artikels gelezen over snoezelen, yoga, Sherborne, relaxatie, ... 

Ook door te praten met mensen die snoezelen kennen, doe je zeer veel ideeën op.  Je hoort belangrijke, praktische tips.  Ik heb alles genoteerd en veel informatie verzameld.

De lege ruimte

Het klaslokaal dat we ter beschikking kregen was onze vroegere schrijfdansklas.   Vooral in de eerste fase is er heel veel tijd gekropen in het denkwerk!  Wat willen we?  Hoe willen we het?  Is het plafond stevig genoeg? Hebben we extra elektriciteit nodig?  Waar komt er verlichting?  Waar willen we stopcontacten?  Hoe gaan we onze snoezelruimte indelen?  Hoe kunnen we iets opbouwen dat we nadien kunnen afbreken als we weer een klaslokaal nodig hebben?  Werken we met een projectiehoek?  Wat is ons budget?  Waar komen vaste hoeken?  Hoe ga je verduisteren?  Hoe breng je de ouders op de hoogte?  Met deze vragen in ons achterhoofd hebben we een grondplan getekend.

Na veel overleg zijn we stilaan tot de eerste schetsen gekomen van onze indeling.  We wilden het klaslokaal verdelen in ‘flexibele hoeken.’ Dit zijn hoeken waarvan de inrichting per thema kan wijzigen.  Van de witte, geverfde muur hebben wij dankbaar gebruik gemaakt om beelden te projecteren met een beamer. Een waterbed stond ook op ons verlanglijstje, maar dat paste niet in ons budget.  Toch vonden we in een supermarkt een leuk alternatief, een luchtbed (dikke, dubbele luchtmatras)!  Onze spiegelhoek kreeg al wat vorm.  Aan één muur werden oude spiegels bevestigd.  De spiegels werden voorzien van een kader zodat ook deze omgeving veilig is voor kleuters. Later willen we graag nog meer zijden bespiegeld zien, zodat we een 3-dimensioneel effect krijgen. 

De ouders op de hoogte brengen

Op de informatieavond in september zijn de gymjuf en ik in alle klassen binnengewipt om een woordje uitleg te geven over ons initiatief.  Tot onze verbazing waren er hier en daar toch enkele ouders die al van snoezelen hadden gehoord.  Die lieten wij welbewust ook aan het woord.  Het enthousiasme verspreidde zich als een lopend vuurtje.  We deden een mondelinge oproep naar decoratiemateriaal.  Daarbij gaven we ook nog eens een begeleidende brief mee met meer uitleg.  We vertelden ook al over de thema ’s, die altijd gekoppeld zijn aan één van de zintuiglijke aspecten die wij zouden uitwerken in de inrichting.  Dat was heel belangrijke informatie om specifieke materialen te verzamelen.

Er werd ook in ons uithangbord aan de schoolpoort een brief gehangen.

Materialen binnen krijgen en sorteren

Kort daarop begonnen de materialen binnen te stromen.  Je kunt je het niet voorstellen welk mooi en degelijk materiaal wij kregen: veel spiegels van een bedrijf dat afbraken doet van liften, degelijke éénpersoonsmatrassen, kleurige opblaaspoefjes, grote lappen stof, grote kerstballen, veel lichtjesslingers, tapijten, grote knuffels, lampionnen, decoratiematerialen uit winkels, spots, een aquarium, oude hoeslakens,…  Veel ‘rommel’ zat er niet tussen.  Sorteren werd een aangename bezigheid.  Hier en daar moest iets gereinigd worden of een kleinigheidje hersteld. Af en toe moet je ook iets durven weggooien.  

Zelf aan de slag

Je kunt er niet omheen.  Je investeert veel tijd in het inrichten van een snoezelruimte! 

Welke taken stonden op ons lijstje?  Een vezelplaat zwart verven voor een tussenwand, oude paravents verven.  Samen op stap naar ‘den Afrikaan’ in Ledeberg om goedkope stoffen, plafond drappage en  verduisteringsdoek te kiezen.  Ramen afplakken met zwarte plastiek.  Materialen ophalen bij ouders thuis, tapijten reinigen, inkopen van gordijnrails, decoratiematerialen  selecteren, weekplanning opstellen voor onze kleuters en nog zoveel meer…

Vooral tijdens de middagpauze en na de schooluren hebben we de handen uit de mouwen gestoken.  Af en toe kon het ook tijdens de klasuren en dat maakte het draaglijk en haalbaar voor ons.  Het waren stuk voor stuk gezellige werkmomenten waarop wij dichter naar elkaar toe groeiden.

Bij het knippen van de stoffen hielp ik een handje mee.  Alle technische karweien lieten we best over aan onze klusjesman.  Natuurlijk is er een goede communicatie tussen alle partijen nodig.  Zo was het voor de handige Harry belangrijk om goed te weten wat wij precies wilden.  Hij zorgde voor de uitvoering van onze ideeën.  Hij leefde zich zò in dat hij af en toe op de proppen kwam met specifieke verlichting en passende materialen die hij in foldertjes vond en die daarbij nog tegen een gunstig prijsje konden aangekocht worden.  Bij de uitvoering van deze werken, primeerde de veiligheid boven alles. 

De elektriciteit, de verlichting en ingewikkelde computertoestanden met beamer konden wij uit handen geven. 

Er is ook heel wat prachtig naaiwerk verricht door een ‘naaimama.’  Samen knipten we de stoffen op maat voor de zwarte tussengordijnen, de kleurrijke schermstofjes en het verduisteringsdoek.  We installeerden een naaitafel met naaimachine in de ‘lege’ snoezelruimte en het stikken kon beginnen.  Op enkele dagen verzette ook zij voor ons bergen werk! 

Meeleven met deze mensen en opvolgen van hun werk is uiterst belangrijk.  We deden dit heel plichtsbewust.  Er ontstond een vruchtbare, creatieve communicatie.  We maakten mooie foto ’s terwijl ze volop bezig waren.  Als bedanking konden ze terugblikken op een foto waarbij de hele geschiedenis van opbouw nog eens werd verteld. 

Decoratie

Eens de basisinrichting van de snoezelruimte er stond, begon voor ons het grootste werk, maar ook het plezantste!  Eindelijk begon de aankleding.  De inrichting kreeg kleur en vorm!  Ongelooflijk boeiend en spannend! 

Je moet toch een beetje kritisch blijven en niet àlles in één thema willen proppen!  Je overlaadt de ruimte te vlug met te veel prikkels.  Voortdurend overleggen en bijsturen is de boodschap.  We kozen ervoor om per thema slechts één aspect van de zintuiglijke ontwikkeling centraal te stellen. 

Ons eerste thema was:

‘Alles is rood’          zintuiglijke ontwikkeling van kijken

Ons huidige thema is:

‘Diep in de zee’       zintuiglijke ontwikkeling van horen

Onze toekomstige thema ’s zijn:

‘Afrika’                  zintuiglijke ontwikkeling van voelen

‘Zeep en olie’          zintuiglijke ontwikkeling van ruiken

Stilletjes aan kreeg ‘onze’ snoezelruimte vorm en kleur.  Onze  ideeën werden realiteit. Dat voelde goed, ik kan het je verzekeren!  Ze zeggen wel eens, hoe meer energie je investeert, hoe groter de voldoening is.  Ik kan dat beamen!

Aanvankelijk was het mijn bedoeling om per trimester de snoezelruimte in een nieuw kleedje te steken.  Later bleek dat het praktisch bijna niet haalbaar is.  Voorlopig zullen we ieder schooljaar in september starten met een nieuw thema in onze snoezelruimte. 

Enkele klassen werken hier bij ons met een jaarthema.  Ik denk er aan om eens een schooljaar daarin mee te gaan.  Met een jaarthema als ‘het bos’ zou dit perfect lukken.

Hieronder enkele sfeerbeelden van onze snoezelruimte in het thema ‘rood.’(klik op de foto om een groter exemplaar te openen)

Foto ’s van onze snoezelruimte in het thema ‘Diep in de zee’:

Foto’s van onze snoezelruimte zoals ze nu is.  Thema ‘Afrika’:

De ‘officiële’ opening

Onze ‘deadline’ halen, was een doel op zich.  De kleuters bezochten de eerste keer de snoezelruimte op het feest van Sinterklaas.  De Sint had zelfs een paar verrassingen mee voor de nieuwe ruimte, zoals onze discobal met kleurenwisselaar.

We wilden ook de ouders de kans geven om de prachtige ruimte te bezichtigen.  We organiseerden 2 opendeurdagen waarin ze even de sfeer van het snoezelen konden opsnuiven.  Het was niet de grote massa ouders die kwam, gelukkig ook, want zo kon de stilte en de rust ook op hen overgebracht worden.  We probeerden ook promotie te maken door de snoezelruimte open te stellen na de informatieavond bij het begin van het schooljaar.  Dat was echt een succes!  Iedere juf eindigde op een ander moment en zo werd het bezoek gespreid.  Ik gaf tekst en uitleg over de opbouw tijdens deze bezoekdagen.  De ouders stelden vooral vragen over wat we nu eigenlijk precies met de kinderen doèn tijdens snoezelen.  Ze waren ook benieuwd hoe vaak hun kind mocht snoezelen en hoe wij dat organiseerden op onze school.  Dit vond ik terechte vragen, het getuigde van interesse.

In januari zijn de snoezelsessies met de kleuters effectief begonnen.

Praktische organisatie

De algemene doelstellingen hangen aan de muur bij het binnenkomen van de snoezelruimte.  Die heb ik opgemaakt voor de leerkrachten zodat ze er in hun klasboek enkel maar naar hoeven te verwijzen. In de ‘flexibele hoeken’ hangt een blad waarop kort staat wat je in deze hoek kunt doen en wat de doelen zijn.

Ik maakte een weekschema op met de momenten waarop ik als zorgjuf met de kleuters ga snoezelen.  De kleuterleidsters kennen die vaste planning.  Er zijn ook momenten dat de snoezelruimte niet in gebruik is door iemand van ons zorgteam.  Op deze momenten mogen de leerkrachten daar dan zeker gebruik van maken.  In onze leraarskamer ligt een mapje waarin ze hun snoezelmomenten kunnen plannen.   Een GON-begeleidster van een kind uit de lagere school maakt nu ook dankbaar gebruik van deze ruimte.  Ik vind dat dit moet kunnen. Eigenlijk ben ik daar zelfs een beetje fier op. 

Eigenlijk hebben wij op dit moment 2 vaste hoeken in de snoezelruimte: de projectiehoek en de spiegelhoek.  Die worden natuurlijk wel ingericht in functie van het thema maar die kunnen we niet verplaatsen.  Andere mogelijkheden zijn: een bubble unit (grote waterkoker met bubbels), kijkhoekje met aquarium, luchtbed, ballonnenmatras, kinderbed, wiebelmaterialen, …

Vragen

Tijdens de opbouw, kreeg ik zeer uiteenlopende vragen van mensen met verschillende bedoelingen.  Ouders hadden bedenkingen, directies van andere scholen waren nieuwsgierig, collega ‘s, vriendinnen… Enkele vragen waren zo boeiend, dat ik ze wil doorgeven. 

Hoe begin je aan zo ’n snoezelruimte?
Kriebels en enorm veel zin om erin te vliegen zijn van het grootste belang.  Eerst lang nadenken over de organisatie en veel overleggen!

Waar ben je blij mee als je terugblikt? 
Als ik in een kleuterklas binnen kom, vragen kleuters   mij spontaan of ik kom om te gaan snoezelen. Daarna komt dan meestal de vraag of zij aan de beurt zijn vandaag. Als de kleuters thuis gaan vertellen dat ze mochten snoezelen, heb ik daar een blij gevoel bij.

Wat maakt je bezorgd? 
We werken met een beurtsysteem, omdat iedere kleuter de kans zou krijgen om te snoezelen.  Het duurt ontzettend lang vooraleer iedere kleuter aan bod komt. Als je 9 klassen hebt van gemiddeld 23 kleuters telt dat heel wat dagen…

Met welke vragen, bedenkingen, obstakels, … werd je geconfronteerd?
Ik heb zelf bedenkingen met snoezelmomenten in een gesloten, donkere ruimte tijdens de warme zomerdagen. Als het buiten echt zonnig weer is, ga ik gewoon naar de tuin.  We zoeken een plekje in het gras waar we alleen zijn en daar doen we gewoon hetzelfde als binnen.  Gewoon het gras voelen met je blote voeten is al snoezelen!

Waar loop je zoal tegenaan?
Als je iets nieuws op poten zet, zijn er altijd zaken waar je vooraf geen rekening mee hebt gehouden.  Ik werd    geconfronteerd met tijdsdruk!  De opening was gepland voor Sinterklaas en er was nog heel veel werk te doen. 

Wat maakt je krachtig in deze snoezelruimte?
 Ik voel dat ik, door jarenlang te werken in het   Buitengewoon Onderwijs, veel kennis en ervaring heb opgedaan.  Die achtergrondbagage kan ik zeer goed gebruiken.

Zijn er nog geen kleuters in slaap gevallen? 
Ja, één keer.  Het was toen ik in de namiddag met enkele 3-jarigen ging snoezelen.  We deden een oefening van Sherborne, het wiegen met een vriendje, en daarna gewoon rustig liggen op een dik deken. Ik heb de kleuter tijdens het snoezelmoment laten doorslapen en zachtjes gewekt toen het tijd was om terug naar de juf te gaan…

Wat wil je teweegbrengen bij de kleuters?
Ik hoop vooral dat de kleuters voelen dat het gaat om te genieten van rust en relaxerende prikkels.  Misschien dat ze thuis dan ook wel eens een massage geven aan mama of papa? 

Wat doe je concreet in de snoezelruimte? 
Vooral gezellige oefeningen rond lichaamscontact met    elkaar, relatie-spelletjes, maïs uitstrooien op lichaamsdelen, druk ervaren met zandzakjes op de ledematen, voelen van wind met ventilator of haardroger, trillingen voelen op je lichaam, hoofdmassage met massagevingers…  Maar vooral ook kijken en genieten van zintuiglijke waarnemingen.   Tijdens het snoezelen praat ik heel weinig.  Ik leg dingen uit door mijn lichaamstaal. 

Hoe organiseer je het snoezelen op school?
Als we gaan snoezelen neem ik maximum 8 kleuters mee omdat ik echt die rust wil respecteren.

Welke moeilijkheden ondervind je? 
De kleuterleidsters vinden dat ze vorming en opleiding   missen.  Daardoor voelen ze zich onzeker in de    snoezelruimte tijdens het contact leggen met hun   kleuters.  Niet iedere leerkracht voelt zich er goed bij en staat er direct voor open. Een andere moeilijkheid is de vloerbedekking.  Nu ligt er hier en daar een tapijt.  Het is koud als kleuters lang op de vloer lopen op hun kousen.

Waarmee heb je met de kleuters het meest succes?
Na het snoezelen zitten de kleuters in de gang op een bankje om hun schoenen terug aan te doen.  Dit is het moment om kort te evalueren.  Ik bevraag de kleuters naar hun zaligste belevenis of naar wat ze graag nog eens willen doen.  
Het is een feit, wiebelbananen rond evenwicht hebben veel bijval!  Ook de ballonnenmatras en het kijken naar de mooie foto ‘s (projectiehoek) trekken de kleuters aan.  Fonkelende lichtjes boeien hen enorm.  Ze vinden dat een massage deugd doet. 

Lukt het even gemakkelijk om tot rust te komen bij peuters als bij de oudste kleuters?
Neen.  De 5-jarigen kunnen lang genieten van rust. Al is het in het begin ook wennen en vraagt het tijd om tot rust te komen.  Vooraleer we binnen wandelen in de snoezelruimte verwacht ik van hen zelfs in de gang al dat ze stil en rustig zijn.  
Bij peuters en eerste kleutertjes gaat dat moeilijker in een klein groepje.  Individueel met een jonge kleuter     werken, lukt beter.

Wat zijn werkpunten voor de toekomst?
We moeten er samen ook eens over denken hoe de leerkrachten ook ten volle gebruik kunnen maken van de snoezelruimte.  Dan denk ik aan de praktische organisatie.  Hoe organiseer je het met je klas als je slechts met 8 kleuters kunt gaan snoezelen? Nadenken over snoezelmama ‘s, … 
We plannen een conferentie en vorming rond   snoezelen, dat kan een actie zijn in het GOK-plan. 

Publiciteit

Er is een krantenartikel verschenen. 
AVS heeft een filmpje uitgezonden in Postcode X. 
Thema rood: deze film werd opgenomen en uitgezonden door AVS         Op de website van onze kleuterschool vind je recente foto ’s. 

Dan nu ook dit artikel…

GOK-evaluatie, zorgcontrole of doorlichting

Alles wat ooit op papier heeft gestaan, van kladjes, e-mails, afgedrukte foto ‘s , artikels, losse ideeën tot brieven aan de ouders, heb ik geordend in een snoezelmap.  Dan kan ik tenminste iets voorleggen als er GOK-of zorgcontrole is.

Besluit

Het is een echte aanrader!  Het lichaamscontact dat je als volwassene maakt met de kleuters bevordert enorm de vertrouwensrelatie! Vooral voor kinderen bij wie de sociale- en emotionele ontwikkeling moeilijk loopt, hebben snoezelmomenten een meerwaarde. De kleuters moeten zich het snoezelen eigen maken, zich leren ontspannen! Als we bedenken hoe kleuters zich inspannen om te voldoen aan de verwachtingen van volwassenen, kan een snoezelsessie even een bevrijding zijn.

Katja Stockman     

kleuterleidster van opleiding     

 momenteel zorgcoördinator

Vrije Kleuterschool  ’t Kersenpitje